Stemming en gokken: hoe gokken tot depressie kan leiden en omgekeerd
De chemie in de hersenen
Heel precies weten we het nog niet, onderzoek maakte al wel iets duidelijk. Bij gokken wordt het beloningscentrum in de hersenen wellicht op een gelijkaardige wijze geactiveerd en gewijzigd zoals bij druggebruik. Gokgedrag kan de hersenen dus ‘kapen’ waardoor men de controle over het gedrag verliest. Menselijke hormonen en/of neurotransmitters spelen een belangrijke rol in de communicatie tussen hersencellen. Deze stoffen zijn boodschappers zowel binnen de hersenen, als tussen de hersenen en de rest van het lichaam.
Gokken is spannend, je doet het immers met geld dat van (levens)belang kan zijn en je weet vooraf niet of je geld zal winnen of verliezen. Hierbij komt noradrenaline vrij in de hersenen. De hierdoor ontstane ‘opwinding’ kan je als het ware in het spel zuigen, je zintuigen staan op scherp. Noradrenaline maakt het lichaam immers alert en klaar voor actie. Het hart gaat sneller kloppen, de bloeddruk stijgt en de luchtwegen zetten zich uit zodat meer zuurstof naar de spieren kan. Dat kan je overmoedig maken en/of het stoppen met gokken bemoeilijken. Misschien merkte je al wel eens dat bij het zien van reclame/je kansspel je hartslag omhoog ging en je sneller begon te ademen? Je kan dit het zien als de ‘gaspedaal’ in je zenuwstelsel/hersenen. Het zegt ‘actie!’ of ‘GO!’ Een teveel aan noradrenaline kan ook angstig maken.
Denken aan winst, of de talloze bijna-win-ervaringen tijdens het gokken, laatextra dopamine vrijgeven in de hersenen. Dit is een snelwerkend en -wegebbend ‘gelukshormoon’. Het gevoel dat je van dopamine krijgt, kan erg intens zijn: van een bevredigend gevoel tot euforie. Die prikkel wil je dan vaker ervaren, of die activiteit vaker gaan doen. Maar bij vaker gokken zal het juist moeilijker worden datzelfde goede gevoel opnieuw te bereiken. Je riskeert dit te blijven proberen tegen beter weten in.
Dopamine zet hersenen ook in ‘leer-modus’. De hersenen wordt aangeleerd steeds meer op zoek te gaan naar dopamines... dit kan ook een drijfveer zijn om telkens terug te gokken. Verhoogde dopamine zorgt ervoor dat we doelgericht gedrag blijven aanhouden tot het doel is bereikt... dat kan verder gokken stimuleren. En we weten dat een ‘variabele bekrachtiging’ erg verslavend werkt: ‘het verrassende’ werkt juist meer belonend dan wanneer je het resultaat vooraf kent. Bij 50% kans op beloning is er veel meer dopamine-vrijgave dan bij 100% kans. Niet alleen zal een minder goed gevoel dan aanzetten tot opnieuw gokken, de rem om ‘NO’ te kunnen zeggen tegen gokken raakt zo ontregeld. Iemand met een gokstoornis zal eerder blijven gokken
In het algemeen kan gemoedstoestand enigszins veranderen bij gewone dagelijkse activiteiten, meestal keert het erna terug naar het natuurlijke evenwicht. Bij veel gokken, kan dat oorspronkelijke/natuurlijke evenwicht veranderen vanwege grote- of voortdurende stressoren. Voor een beginnende gokker kan een grote winst stress geven, later zijn verliezen echter de belangrijkste stressoren. Gokken, het liegen erover, verliezen en zoeken naar geld kan erg stresserend werken. Het stresshormoon cortisol gaat zo steeds meer plaats innemen in de hersenen. In combinatie met de verminderde productie van dopamines, bij een korte gokonderbreking, kan zo’n grotere stress je stemming een val doen maken. Hierdoor keer je niet meer terug naar het natuurlijke evenwicht, maar zal je gemiddelde stemmingsniveau lager eindigen (zie figuur).
Nog eens gokken zal niet meer de gewenste opwinding/euforie geven, al zoek je die wel. Maar ook bij niet-gokken zal je stemming lager zijn. Het kan zelfs depressief gaan aanvoelen. Bijgevolg zal het ook moeilijk zijn om nog plezier te ervaren bij natuurlijke beloningen (natuur, omgaan vrienden, contact familie, ..). Een ‘anhedonische put’ maakt dan dat je je niet zo goed voelt en dit geeft risico op opnieuw gokken. Door op zoek te blijven gaan naar dat goede gevoel ontstaat een vicieuze cirkel. En zo ook het risico om steeds dieper weg te zakken.
Ook endorfines en serotinines spelen een rol bij gokken: zij hebben een remmende werking en kunnen helpen om pijngevoelens te dempen. Endorfine voorkomt dat het lichaam cortisol aanmaakt, waardoor je je minder gestrest voelt. Bij gokgedrag kan er een tekort aan endorfines zijn/ontstaan.
De neurotransmitter ‘GABA’ zal de activiteit van zenuwcellen remmen. Meer GABA maakt meer ontspannen en vermindert angstgevoelens. Glutamaat heeft dan weer een tegenovergestelde werking.
Gedachten en gokken
Eén kenmerk van een gokstoornis is ook ‘preoccupatie’, het constant denken aan gokken. Zo’n gedachten (verliezen, hoe aan geld geraken, ..) bepalen ook mee je gemoed. En hoe meer je aan gokken denkt, hoe minder je nog helder kan nadenken over hoe je op een goede/gezonde wijze uit de problemen kan geraken. Wie geen lichtpuntjes meer kan zien, zal ook een mindere stemming ervaren.
Stress
Wie met een gokprobleem kampt, ervaart bijzonder veel stress. Wanneer er veel stress is, wordt het moeilijker om helder na te denken en/of constructieve oplossingen te bedenken. Dat kan je erg onrustig maken maar je kan ook onbezonnen beslissingen nemen die nog meer stress kunnen veroorzaken. Bij sommigen zal dit merkbaar zijn, maar je kan je ook terugtrekken en/of isoleren.
Herstel
Het goede nieuws is dat de hersenen tijdens herstel van een gokverslaving ook weer kunnen veranderen. Hoe langer je niet gokt, hoe meer je weer zal kunnen genieten van natuurlijke beloningen. Dat kan tijd vragen, het is dus het is belangrijk om te blijven oefenen met nieuwe/heropgenomen activiteiten die je leuk vindt, een gezonde levensstijl, liefdevol omgaan met vrienden/familie/huisdier, of een waardevolle dagstructuur.
Niet enkel zal er meer balans komen qua neurotransmitters in de hersenen, ook zullen gokgedachten steeds meer wegebben. Zo ontstaat er een toenemende mogelijkheid om te gaan investeren in die zaken die écht belangrijk voor je zijn.
Tip : Dopamine krijg je ook van actief bezig zijn. Het heerlijke gevoel na het sporten/wandelen/zwemmen/.. is een goed alternatief bij stoppen met gokken. Maar ook andere zaken kunnen helpen bij herstel in het algemeen.
Niet zelden gaat probleemgokken ook samen met angstklachten: stoppen met gokken kan die klachten minderen of wegnemen.